Witamy w słowniku pojęć kynologicznych
Drogi Czytelniku,
W Twoje ręce trafia
właśnie nowość –„Słownik Pojęć Kynologicznych”. Zapytasz pewnie – po co? A może
raczej krzykniesz – nareszcie! Na taką właśnie reakcję liczymy, bo ten efekt
naszej pracy powstał po to, aby ułatwić
Tobie i wszystkim innym
miłośnikom psów i psich sportów zrozumienie rozmaitych pojęć z nimi związanych.
Przeciętny posiadacz psa
wie (przynajmniej mniej więcej), co to jest ‘kynologia’, zna najpopularniejsze
rasy psów, wie jakie umaszczenie ma jego pies.
Ale my chcemy, aby
świadomi właściciele psów, którzy zajmują się nimi profesjonalnie, chcą je
wystawiać, uczestniczyć z nimi w zawodach, wiedzieli też, co o ich psie
mówi sędzia albo co jest napisane w ocenie z wystawy.
Słownik kierujemy
też do przyszłych asystentów i przyszłych sędziów kynologicznych oraz osób
wchodzących w świat kynologii łowieckiej i sportowej, aby ułatwić im
profesjonalną komunikację.
Bo cóż znaczy choćby
‘francuski front’? Pewnie kojarzy się Tobie, Czytelniku, z jakimiś działaniami
wojennymi. A jeśli zajrzysz do przygotowanego przez nas słownika, dowiesz się,
że to pewien rodzaj postawy psa.
Co zawiera „Słownik
Pojęć Kynologicznych”? Objaśnienia wielu terminów związanych z budową psa, jego
zachowaniem, zastosowaniem, ale także sporo pojęć związanych z wystawianiem i
oceną naszych czworonożnych przyjaciół.
Zachęcamy do lektury
przekonani, że dzięki naszemu słownikowi rozszyfrowanie języka sędziów nie
będzie stanowiło żadnego problemu.
Agnieszka Stefanowska
A
agresja - zachowanie instynktowne, będące reakcją na innego osobnika, w momencie,
który pies uważa za konfrontację. Jest to naturalne zachowanie zwierzęcia,
które pomaga mu przetrwać, tak jak ucieczka czy uległość.
Agresja występuje w każdej rasie, a nie tylko u psów uznanych za
“niebezpieczne”.
aplazja - wada wrodzona lub nabyta
aport - rozkaz dla psa myśliwskiego: przynieś
atawizm - pojawienie się cech odległych przodków u potomstwa rodziców, u których
cechy te nie były obserwowane
B
bastardy - zwierzęta uzyskane w wyniku krzyżowania międzygatunkowego (np.
pies-wilk); samce bastardy są bezpłodne, ale samice bywają płodne, dzięki czemu
można je krzyżować z samcami jednego z wyjściowych gatunków, co prowadzi do
utworzenia nowej rasy
beczkowata postawa - wadliwe ustawienie tylnych kończyn: rozchodzą się w
stawach skokowych, a na dole schodzą
breeding - krzyżowanie psów; używane też w znaczeniu: hodowla
broda - długa, gęsta sierść porastająca szczęki
bydlarz - pies gończy, który atakuje zwierzęta gospodarskie
C
canicross - to oficjalna dyscyplina sportu psich zaprzęgów, polegająca na bieganiu z
psem; przypięty jest on do maszera za pomocą uprzęży i specjalnej liny z
amortyzatorem (długość max 2,5 m w rozciągnięciu), która łączy się z talią
człowieka. Pies biegnie przodem pomagając w biegu zawodnikowi; wyścigi tej
dyscypliny odbywają się w warunkach bezśnieżnych; w czasie biegu maszer nie
może wyprzedzać, ciągnąć ani zmuszać psa do poruszania się przodem; w momencie,
gdy pies nie chce lub nie może biec, nie wolno kontynuować biegu
cęgi - potoczne określenie zgryzu cęgowego lub kleszczowego, tj. takiego, w
którym siekacze górnej szczęki stykają się wierzchołkami z czubkami
siekaczy w żuchwie
cherry eye (wisienka w oku) - wypadnięcie gruczołu łzowego trzeciej
powieki. Niektóre rasy psów szczególnie często narażone są na tę dolegliwość,
np cocker spaniel, bokser, beagle, shith tzu. Cherry eye dotyczy zwykle młodych
zwierząt do szóstego miesiąca życia i występuje jedno lub obustronnie.
Dolegliwość ta powinna być leczona
chorągiew - długie włosy na spodniej stronie ogona
choroba kenelowa (keneloza, syndrom kenelowy) - zaburzenie
behawioralne spowodowane zbyt małą ilością lub brakiem bodźców w środowisku, w
jakim rozwija się szczenię podczas jego pierwszych dwunastu tygodni życia.
Występuje przede wszystkim u psów pochodzących z dużych hodowli, gdzie
szczenięta wychowują się w kojcach, odizolowane od reszty świata. Wyróżniamy
trzy stadia tej choroby: fobia ontogeniczna, lęk kenelowy, depresja
cuch - węch psa myśliwskiego
czaprak - obszar czarnej sierści na grzbiecie, kształtem przypominający czaprak,
czyli podkładkę pod siodło
D
dummy - to zawody organizowane dla grupy psów aportujących (np retrivery),
polegające na aportowaniu specjalnego wałka, wykonanego z takich materiałów,
które nie prowokują psa do pogryzania aportowanego przedmiotu, i nietonącego,
kiedy jest rzucany na wodę;
dwuwarstwowa szata - szata składająca się z dwóch rodzajów włosa:
okrywowego i gęstego, miękkiego podszerstka
dysplazja stawu biodrowego - nieuleczalna wada panewki stawu
biodrowego, prowadząca do bolesnych zmian w jego obrębie
E
eksterier (pokrój) - wygląd psa, dokładnie określony we wzorcu
ektropium - wrodzona wada powiek prowadząca do zaburzeń w funkcjonowaniu oczu, a nawet
utraty wzroku; polega na zawinięciu się brzegu powieki na zewnątrz; odstaje ona
od oka, co powoduje, że dostają się do niego zanieczyszczenia i bakterie; oko
nie jest też odpowiednio nawilżone; leczenie polega zazwyczaj na podawaniu
preparatów leczniczych w formie kropli
etiologia - nauka o zachowaniu zwierząt; bada reakcje zwierząt w warunkach
naturalnych
F
fafle - zwisające górne wargi
fenotyp - zespół cech organizmu, będących kombinacją czynników dziedzicznych i
warunków środowiska
flayball - psi sport polegający na przebiegnięciu psa przez płotki i inne przeszkody
do maszyny, która po naciśnięciu łapą (lub w przypadku lekkich i małych psów
całym ciałem) wyrzuca piłkę, i powrocie do właściciela w jak najkrótszym
czasie; sport ten uprawia się w drużynach składających się z czterech psów
format - stosunek wysokości w kłębie do długości psa, mierzonej do nasady ogona
G
gameness - to u niektórych ras psów z grupy terierów utrata instynktu
samozachowawczego i niepohamowana wola walki. Pies posiadający tę cechę, mimo
iż jest ciężko ranny i przegrywa, nie waha się dalej walczyć
geny letalne (śmiercionośne) - geny o zmienionej w wyniku mutacji
strukturze budowy; powodują śmierć 90-100% ich nosicieli; śmierć może nastąpić
w czasie życia płodowego lub w kilka godzin po urodzeniu
głosić – o psie myśliwskim, oznajmiać za pomocą głosu myśliwemu znalezienie tropu
zwierza lub jego osaczenie
gonady (gruczoły płciowe) - u psów - jądra, u suk - jajniki
gonienie na oko- ściganie przez psa zwierza, którego widzi, a nie
tropi
gonienie w piętę, gonienie pod trop- gonienie przez psa myśliwskiego zwierza
w kierunku przeciwnym niż prowadzą tropy
grabarz - pies myśliwski zakopujący znalezioną martwą zwierzynę
grooming - ogół czynności pielęgnacyjnych wykonywanych na psie, najczęściej
związanych z przygotowaniem go do wystaw
H
hackney - chód defiladowy; mało wydajny ruch, polegający na podrzucaniu do góry
przednich kończyn
handler - osoba profesjonalnie zajmująca się pokazywaniem psów na wystawach
hermafrodytyzm (obojnactwo) - zjawisko występowania u jednego
osobnika funkcjonujących gonad męskich i żeńskich
hodowla - całość pracy związanej z genetycznym doskonaleniem rasy; w pracy
hodowlanej
pod uwagę bierze się nie tylko eksterier, ale także cechy psychiczne psów
hybryd (mieszaniec) - efekt krzyżowania psów różnych ras
I
inbred (in - breeding) - hodowla wsobna, kojarzenie krewniacze, inbredowanie
- kojarzenie bardzo blisko spokrewnionych osobników
inochód - chód lub bieg polegający na stawianiu obu prawych nóg na przemian z
obiema lewymi
K
kastrat - zwierzę celowo pozbawione narządów płciowych
kifoza - grzbiet łękowaty
kluczyć– o zwierzynie; zmieniać kierunek ruchu w celu zmylenia śladów
kocia stopa - stopa zwarta, w której niezbyt długie palce psa ściśle do siebie
przylegają
krowia postawa - kończyny tylne ciasno ustawione w stawach skokowych, wadliwa budowa
kynologia - nauka o psach - ich hodowli, chowie i użytkowaniu
L
legawiec – pies myśliwski wystawiający zwierzynę
laktacja - okres wydzielania i oddawania mleka przez sukę
lędźwie - obszar grzbietu od ostatniego żebra do miednicy
lordoza - grzbiet karpiowaty
M
maść - barwa i wzór sierści
- apricot -umaszczenie ochronne (morelowe)
- dropiatość - rodzaj umaszczenia: wyraźnie widoczne plamki na tle zasadniczej barwy
sierści
- podpalanie - to wyraźnie odgraniczone znakowanie koloru mahoniu na brwiach, kufie,
piersi, nogach i najczęściej pod nasadą ogona.
- umaszczenie ochronne - czyli czarnobrązowe, także morelowe (apricot).
- umaszczenie sobolowe - włosy o barwie śniadej, brązowoczarnej lub
brązowoszarej przypominające ciemno umaszczonego sobola.
marking - w odniesieniu do aporterów zdolność zapamiętywania miejsc upadania
zestrzelonego ptactwa (kilku sztuk)
maszer - osoba będąca przewodnikiem psiego zaprzęgu bez względu na rodzaj środka
lokomocji ciągniętego przez psa lub psy. Najczęściej są to sanie, także wózki,
skutery i zawodnicy na nartach. Słowo maszer pochodzi z języka francuskiego.
miękkie łapy – występuje, gdy śródręcze i śródstopie nie utrzymują się w pozycji
prawidłowej, zbliżonej do pionu, ale “opadają” do poziomu; łapy sprawią
wrażenie miękkich, mało stabilnych
monorchid - osobnik męski (pies), który w worku mosznowym posiada tylko jedno jądro,
a drugie w wyniku zaburzeń rozwojowych zatrzymało się w brzuchu lub pachwinie
N
narządy zmysłu- pozwalają na kontakt psa z otaczającym go światem poprzez odbieranie
bodźców płynących z otoczenia.
narzynacz - pies zjadający lub naruszający tuszę strzelonej zwierzyny
neuter - wykastrowany pies
niedźwiedzia łapa - klasyczny objaw zaawansowanej krzywicy; jest to takie rozluźnienie
ścięgien, wiązadeł i ich przyczepów na zbyt słabo uwapnionych kościach, że pies
stawia na ziemi już nie tylko palce, ale całe śródręcze i śródstopie;
nieleczona krzywica w wieku szczenięcym prowadzi do trwałych uszkodzeń i
odzyskanie normalnej postawy jest niemożliwe
O
odłożenie psa – czyli pozostawienie na miejscu aż do odwołania lub do powrotu przewodnika
odruch Pawłowa - odruch warunkowy, nabyta reakcja organizmu
ostrość - predyspozycje obronne, wykształcenie popędów. Pies powinien
wykazywać czujność, okazać swoim zachowaniem, że ocenia powagę sytuacji, może
nawet bronić przewodnika, a nawet starać się atakować napastnika
ostrogi (wilcze pazury) - dodatkowe palce lub same pazury w tylnej
łapie psa. Zwykle psy posiadają pięć palców w przedniej kończynie i cztery w
tylnej. U niektórych ras ostrogi są naturalne i zgodne z wzorcem, np beauceron
- owczarek francuski krótkowłosy, briard - owczarek francuski długowłosy muszą
mieć podwójne ostrogi, czyli dodatkowe dwa palce zakończone pazurem, znajdujące
się możliwie blisko tylnej łapy
ototomia (cropping) - kopiowanie/przycinanie uszu
P
podszerstek - przylegająca do skóry warstwa okrywy włosowej, zbudowana z włosów
puchowych
pies - (canis familiaris, canis lupus familiaris) – ssak drapieżny
z rodziny psowatych, udomowiona forma wilka szarego. W obrębie gatunku wyróżnia
się wiele ras, uzyskanych za pomocą doboru sztucznego.
pióra - długie frędzle sierści na uszach, tułowiu, nogach i ogonie
portki - określenie stosowane w kynologii na oznaczenie dłuższej sierści na
tylnych stronach ud psa. Ten dłuższy włos pokrywa przeważnie tylne łapy od
ogona do stawów skokowych (np. owczarek australijski, schipperke, samojed,
mudi). Termin portki jest także stosowany w określeniu obszaru sierści
rosnącej w innym kierunku niż pozostała sierść, tak jak to ma miejsce u ras
krótkowłosych, takich jak na przykład doberman
praca na farbie - szukanie postrzałka na sfarbowanym tropie (po śladzie krwi). Niektóre
psy myśliwskie dzięki swojemu doskonałemu węchowi mogą odnaleźć trop jeszcze po
40 godzinach.
probant- pies poddany ocenie, lub taki, którego rodowód jest w danej chwili
analizowany
R
respektowanie zwierzyny - o psie myśliwskim; podczas polowania – obojętne
zachowanie się psa na obecność jakiejś zwierzyny w chwili pojawienia się innej
zwierzyny
ringówka - specjalna smycz przeznaczona do prowadzenia psa na ringu wystawowym;
zakończona pętlą, zakładana psu na szyję zamiast obroży
rodowód (pedigree) - usystematyzowany zapis przodków psa
rzymski nos - wypukła kufa
S
sfora - większa grupa psów używanych do polowań, np beagle. Sfora liczy minimum 2
psy.
siodło - zapadnięcie, wygięcie ku dołowi grzbietu w odcinku piersiowo - lędźwiowym
stop - przełom czołowy; wyraźnie zaznaczone miejsce połączenia trzewioczaszki z
mózgoczaszką psa; przejście między grzbietem nosa a czoła
szata sznurowa - długi włos skudłacony i spilśniony tworzący długie sznury, np. u puli,
komondora
T
tropowiec - pies wyszkolony specjalnie do rozpracowania trudnych śladów (tropów) po
zaliczeniu odpowiednich egzaminów pracy.
toy - grupa ras najmniejszych piesków ozdobnych i do towarzystwa
trufla - u psów jest to bezwłosa, najczęściej wilgotna końcówka nosa
trymowanie - wyskubywanie martwych włosów
U
uszy (narząd słuchu- zmysł słuchu) - receptor fal dźwiękowych. W uchu
znajduje się również zmysł równowagi. Ucho dzielimy na zewnętrzne, środkowe i
wewnętrzne. U psa mogą być stojące (szeroko osadzone, długie, u góry
zaokrąglone, np. u buldoga francuskiego); stojące z końcami lekko załamanymi do
przodu (np. u collie); półstojące; załamane; tzw. płatki róży (załamujące się
do środka przy końcu, górny i przedni kraj załamany na zewnątrz i do tyłu,
widoczne wnętrze ucha, np. u buldoga, greyhounda); stojące tulipanowe.
Wyróżnia się następujące typy uszu:
- uszy cięte - chirurgicznie ukształtowane uszy stojące, uzyskane przez odcięcie
znacznej części małżowiny usznej. Zabieg ten jest w wielu krajach zabroniony, a
można się spodziewać, że liczba tych krajów będzie systematycznie rosła. Cięte
uszy bardzo zmieniają wyraz głowy, toteż często zabieg ten wykonuje się u psów
ras bojowych i stróżujących, aby wyglądały groźniej.
- uszy trójkątne - jak sama nazwa wskazuje, uszy takie, zwykle nieduże, mają kształt
równobocznego trójkąta. Mogą być zarówno stojące, jak i wiszące; te pierwsze u
syberyjskiego husky i norweskiego buhunda, te drugie - u górskiego psa
pirenejskiego.
użytek – potoczne określenie zwierzęcia występującego na wystawie w klasie
użytkowej lub mającego uprawnienia do występowania w niej
W
wabiarz –myśliwy wabiący zwierzynę
wataha – stado wilków lub dzików
water work - zawody sportowe polegające na wykonywaniu przez psy ćwiczeń w wodzie
zbliżonych do umiejętności psa ratownika
wilcze pazury (ostrogi) - pojedyncze lub podwójne dodatkowe palce z pazurami
na tylnych kończynach psa; mogą być tylko pazurem połączonym z resztą łapy
skórą, ale mogą mieć też kostkę, czyli łączenie kostne z łapą
włos - nitkowaty, zrogowaciały, wyspecjalizowany twór naskórka, występujący
wyłącznie u ssaków, na powierzchni ich skóry, zbudowany z twardej, spoistej
keratyny.
włóczka - wleczenie ubitego królika, zająca, bażanta, kuropatwy, sarny w celu
stworzenia sztucznego tropu dla sprawdzenia pracy psa na tropie postrzałka
wystawa psów- zorganizowany pokaz psów i suk; zwierzęta pokazywane są w odpowiednich
grupach i klasach, osobno psy i suki; celem wystaw jest przedstawienie dorobku
hodowców, porównanie najlepszych zwierząt, pełni też funkcje dydaktyczne
wzorzec - charakterystyka rasy. Wzorzec sporządzany jest przez związek kynologiczny
kraju pochodzenia rasy. Jest on zatwierdzany przez FCI (Międzynarodowa
Federacja Kynologiczna) i wiążący przy ocenie psów tej rasy
we wszystkich krajach na świecie należących do FCI
Z
zgryz - wzajemne ustawienie zębów siecznych szczęki i żuchwy oceniane przy
zamkniętym pysku.
znaczenie - wszystkie regularne i nieregularne plamy oraz rozmycie barw na sierści.
*Opracowano na podstawie:"RASY PSÓW Wydanie rozszerzone" autorstwa Evy-Marii Kramer.
MULTIC Oficyna Wydawnicza, sp. z o.o., Warszawa 2003“Amatorskie szkolenie psów” Wydanie III autorstwa A.Brzezicha, H.
Lisiecki. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1983Wzorce ras dostępne na stronie internetowej Polskiego Związku
Kynologicznego, www.zkwp.pl 
Strona główna
Pomoc
Szukaj
Zaloguj się
Rejestracja